ప్రధాన కంటెంట్‌కు దాటవేయి

ఎవ్వరికోసం నీ మందహాసం

ముక్కావారి పల్లెలోని ఆంధ్రప్రదేశ్ బాలుర గురుకుల పాఠశాలలో చదవడానికి స్ధానం సంపాదించడం నా యీడు పిల్లకాయల్లో ఒక గొప్ప.
ఎనిమిదో తరగతిలోకి నా ప్రవేశం. నేను మొట్టమొదటిసారిగా అమ్మానాయనలను వొదిలి దూరంగా స్కూలుహాస్టల్లో కొత్తగా చేరిన రోజు.
మా వూరినుంచి ఆ బడికి ఎంపికైన ఇంకో పిల్లకాయ నారాయణ. మాకంటే రెండేంఢ్ల ముందు ఎంపికైన మావూరి యీర్నాగయ్య అక్కడ పదోతరగతి.
బళ్లో చేరిపించినాంక మానాయనా నారాయణోళ్లనాయనా రాయచోటి బస్సెక్కి 'భద్రంగా ఉండండి' అన్జెప్తాండంగానే బస్సుకదిలిపాయ.
అది కనబణ్ణందూరమూ చూస్తానే వుంటిమి. మెదడులో ఆలోచనలేమీ లేకండా ఖాళీ ఐపోయినట్టుంది నాకు. బళ్లోకి మెల్లిగా నడిచినాం.
అదే ఆఖరిసారి మేం స్కూలు ప్రహరీని అనుమతిలేకుండా దాటి కడప-తిరుపతి రహదారి మీదకు అంత స్వేచ్చగా వెళ్లి నింపాదిగా రావడం.

హాయిగా మన పనులన్నీ అమ్మానాయన చేస్తావుంటే సుఖంగా మంచి పప్పు నెయ్యి పెరుగు తింటూ పెరిగిన సౌకుమార్యానికిది పూర్తి విరుద్ధం.
చిన్నచిన్న పొరబాట్లు చేస్తే 'పిచ్చినాయనా' అని మురిసిపోతూ సరిచేసి సాయంచేసే అవ్వ వుండదు. మార్గం కఠినం. ఇక్కడంతే.
'అయ్యో నాయనా దెబ్బ తగిలిందా' అనే ఓదార్పు మాటలిక్కడలేవు. దెబ్బతగిలితే నిబ్బరంగా లేచి మాన్పుకొనే ప్రయత్నం చెయ్యాలి.
వాతావరణం, అన్నం, గట్టిపిల్లనాయాండ్ల రౌడీతనం, సార్లు, మేడాలు, చాపమింద నిద్ర, చన్నీళ్ల స్నానం, తెల్లారుఝాము నాలుగ్గంటలకు నిద్రలేవడం, గుడ్డలుతుక్కోవడం, గంటలకొద్దీ నిశ్శబ్దంగా వుండగలగడం,బకెట్లతో నీళ్లుమోసి చెట్లకు పోయడం, గజ్జితో చేతివేళ్లు మరియు ఇతరములు పుండ్లు పడిన పిల్లకాయల్తో సహపంక్తి భోజనం, తత్‌పరిణామాలనెదుర్కొనడం, బెండకాయకూర నాకిష్టంలేదులాంటి మాటలు మానేయటం, ఇంకా ఎన్నెన్నో.
అక్కడ గడచిన మహత్తరమైన మూడేండ్లలోనూ నా చిన్నప్పటి సంగతొకటి తరచూ గుర్తొచ్చేది. గుర్తొచ్చినపుడల్లా చిన్న నవ్వొచ్చేదినాకు.

**** **** ****

"పొద్దెక్కిపాయ, ఆ గొడ్లను రోంచేపైనా (రవ్వంత సేపైనా) మేపుకోనిరాపోణ్ణాయినా. ఎండబడితే అయ్యి మెయ్యాలేవు, మీరూ తట్టుకోలేరు. తలుగులిడిసి తోలకపొయిరాపోండి సామీ". పొద్దున్నుంచి ఇదేమాట. ఇది నాలుగోసారి. వంటింట్లోంచి వచ్చిన ఆ మాటలో - మేమింకా తెమల్లేదనే కోపము విసుగుదలతోపాటు మాకిష్టంలేని ఆ పనిచేయించే బుజ్జగింపు కూడా కలిసివుంది. ఆ బుజ్జగింపు స్వరం ఎంత శక్తిమంతమంటే - ఆరోజు గొడ్ల మేపకపోతే నాకంటే పాషాణహృదయుడు, 'తల్లిదండ్రులమీద దయలేని పుత్రుఁడు' మరొకడుండని నాకే అనిపించేటంత.
పొద్దున్నే సద్దెన్నంతో పచ్చిపులుసులో మీగడపెరుగు కలిపి జుర్రికోని గిన్నెనాకేసింది ఆ యెనుములిచ్చే పాలవల్లనే (ఎనుములంటే గేదెలు లేక బఱ్ఱెలు). తరవాత్తాగిన పెద్దగలాసుడు చిక్కని చక్కెరపాలు వాటివే. కానీ ఎప్పుడన్నా వాటిని వంకలోకి తోలకపొయ్యి మేపకరమ్మంటేమాత్రం ఒళ్లంతా బరువు. ఎవురికోసరమో ఆ పన్జేయాల్సివొచ్చినట్టు బాధ. మాటిమాటికీ తలనొప్పి ఆనొప్పి ఈనొప్పి అన్జెప్పడం ఏంబాలా. ఇట్టగాదింగబోవాల్సిందే అనుకొని బద్ధకంగా కదలబోతాండగా "ముందు వాటికి రోన్ని కుడితినీళ్లు తాపి, మల్ల తోలకపోండి" అని మా పెంకుటింటి వరండానుంచి ఒక గదమాయింపులాంటి మాట.

అసలే ఊరికేదో ఉపకారంచేస్తాన్నిట్టు ఓ యిదైపోయి తెమిలేనాకు ఈ ఆజ్ఞలు అస్సలు గిట్టలా. కానీ చేసేదేమీ లేదు. కొన్నాళ్ల ముందు నా స్థాయిలో ప్రతీకారానికి ప్రయత్నించి కొంత ఆనందించేవాణ్ణి. ఎలాగంటే నిష్ఠూరాలాడి - "వంకలో నాకేంపొద్దుబోదు, నాకు రేడియో ఇస్తే పోతా. మీరింటికాడుండి పాటలింటారు, మర్నేను". మా నాయన 24గంటలూ రేడియో వింటూనే వుండేవాడు. అయినాగానీ "పుస్తకంబట్టుకుంటే పొద్దు అదేబోతుంది" అని నా మొహం మాడ్చెయ్యక, రేడియో ఇచ్చి పంపేవారు.
మనకు హిందీ రాదు, ఇంగ్లీషు వార్తలసలే అర్ధంకావు. తర్వాత కార్యక్రమం చిత్రసీమ ఫిలింగీతాలు. అన్నీ ఫుల్‌సౌండ్‌లో వినేవాణ్ణి. "...ఈ ప్రసారం ఇంతటితో సమాప్తం. తిరిగి మూడువందలా ముప్పైమూడు పాయింట్ మూడు మీటర్లూ అనగా తొమ్మిదివందల కిలోహెర్డ్జ్ పై పదకొండుగంటలా నలభై ఐదునిముషాలకు మా తరువాతి ప్రసారం ప్రారంభమౌతుంది. అంతవరకూ సెలవు. నమస్తే! కూ ...' ఐనా ఫుల్‌సౌండ్ అపేదిలేదు. ఇలా శక్తివంచనలేకుండా బేటరీలు అయిపోగొట్టడం నాస్థాయి కిరాతకం. ఒకసారి పొరబాటున ఆ రేడియోను కిందపడేసి దెబ్బతగిలించినాము.అప్పట్నుండి ఆ అవకాశం లేకుండాపోయింది. అప్పుడు నాకు ఆరేడేండ్లుంటాయి.

బడికిబోయి సదూకోడమెహటే మన డ్యూటీ అని గొడ్లమేపే పనిని మా ఇంటికి నేను చేస్తున్న గొప్పసేవగా గుర్తించి నన్ను గౌరవించలేదని మాత్రమే నాభాధ. అందుకే ఎనుములమీద నాకు కోపంలేదు. దొక్కలు పైకిలేచేదాక మేపేదే. మనపని మనం చేసుకుంటున్నాము అనే స్ప్రుహ లేకపోవడము, దానికి గుర్తింపును ప్రోత్సాహాన్ని ఆశించడం మూర్ఖత్వమనే జ్ఞానం నాకు కలగకపోవడం వల్ల అసంతృప్తి పెరిగిపోసాగింది.

కుడితినీళ్లు తాగితే కడుపులు నిండి త్వరగా మేతనుండి ఇంటికొస్తాయని నా ఆలోచన. కానీ తర్వాత్తెలిసిందేమంటే కుడితి తాగితే ఎండకు దప్పికకు తట్టుకొని ఎక్కువసేపు మేస్తాయని. కుడితిలో ఇంత కుట్ర వుందని తెలిసి మ్రాన్పడిపోయాను. నా సేవను గుర్తించకపోగా ఆజ్ఞలుజారీచేస్తున్నారు, అమలుచెయ్యక తప్పడంలేదు. కానీ ఏదో ఒకటి చేసి వీళ్లనూ బాధించాలి.'కూరిమి విరసంబైనను నేరములే తోచుచుండు'. ప్రతి మాటకూ విపరీతార్థాలుతీసి అది నాకు అవమానంగా భావించడంతో మనసు విషపూరితం కావడం మొదలైంది. ప్రతిరోజూ ఓడిపోతున్న భావన.

భట్టుపల్లె వంకలో సేద్యంబావి ఒకటుండేది, యీరనాగయ్యోళ్లదే అనుకుంటా. నేను దాంట్లో దుంకి చచ్చిపోతే అమ్మ నాయన అవ్వ తాత అందర్నీ గుండెపగిలేటట్టు ఏడిపించొచ్చు. అంతకంటే బలమైన ప్రతీకారం ఏమీ వుండదనిపించింది. అప్పుడు నాకు ఈత రాదు. ఒకరోజు ఆ బాయి దరిమీద కూర్చొని కాళ్లు బాయిలోకి పెట్టి చూసి ఈ రకంగా ఆలోచించినా:

"ఇప్పుడు నేను కూర్చోనున్న ఈ రాయి వుల్లిందంటే బాయిలో పడిపోతా. మునిగి ఊపిరాడక ఉక్కిరిబిక్కిరయ్యేలోగా ఎవరైనా రాకపోతే ఇంతేసంగతులు, చిత్తగించవలెను, ఇట్లు మీ కుమారుడు.
కానీ వాళ్ల ఏడుపులు చూసి ఆనందించడానికి నేనెక్కడుంటాను? ఐనా అమ్మా నాయనలను మరీ ఇంతగా ఏడిపించకూడదు. ఎనుముల్ని మేపమంటారు అంతేగానీ ఇంక దేంట్లోను కొదవచెయ్యలేదుగదా.
నాకు తలనొప్పి వస్తే ఆనొప్పికి మా నాయన దాదాపుగా ఏడ్చినంతపనిచేస్తాడుగదా. కాబట్టి మనమంటే ఇష్టమే. ఈ బాయిలోదూకే కార్యక్రమం ఇంకోరోజు చూద్దాం."
"దుంకడానికి నాకేంభయంలేదు" అనికూడా మనసులో అనుకొని చిన్నసైజు ఆత్మవంచన చేసుకొని ఎనుములను తోలుకొని ఇంటిదారిపట్టినాం. నిజానికి దరిమింద కూర్చొని ఆ బాయి లోతెంతుంటుందో అని లోనికిచూడగానే కండ్లుదిరిగినాయ్, చెప్పరానంత భయమేసింది.

**** **** ****

ఆ బడిలో జీవితం నాకెన్నో నేర్పింది. జీవితం పట్ల ఒక దృక్‌పథాన్ని ఏర్పరచింది. అందుకు మానసికంగా శారీరకంగా సిద్ధంచేసింది. గుర్తింపుపొందటం లక్ష్యంగా పనిచేస్తే దుఃఖమే ఫలితమని, చేతిలోవున్న పనిని బాగాచేయటం నాలక్ష్యంగా వుంటే గుర్తింపు దానంతటదే వస్తుందని అక్కడి జీవితమే నేర్పింది. అదొక మంచి దశ.

సందర్భోచిమో కాదోగానీ 'బ్రతుకు పూలబాట కాదు. అది పరవశించి పాడుకునే పాట కాదు...' అంటూ ఘంటసాలమాస్టారు పాడిన పాట గుర్తొస్తోంది. మహదేవన్‌గారి అద్భుతమైన ఈ స్వరకల్పనను ఆస్వాదించడానికైనా వినాలీపాటను. ఇందులోని రెండవ చరణము మరియు '...ఆరోజు వచ్చులే' అనే అశావాది ఆత్రేయగారి ముగింపు నాకెంతో ఇష్టం.

కామెంట్‌లు

అజ్ఞాత చెప్పారు…
మీతోపాటు నాచేత కూడా ఎనుములు మేపించి,కూడా తిప్పారు. కాని పచ్చిపులుసు గుర్తు చేసి తప్పుచేసారు. ఇప్పుడు తినాలనిపిస్తోంది ఎలా? గుర్తింపు కోసం పని చేయడం కన్న పని ద్వారానే గుర్తింపు తెచ్చుకోవడం ఉత్తమం అని మీరు చెప్పిన మాట వేదవాక్యం. అలాగే మనకిష్టంలేకపోతే అన్నీ తప్పులే కన్పించడం కూడా సహజం. ఇది కూడా సత్యం.
అజ్ఞాత చెప్పారు…
అద్భుతంగా వుంది ఈ టపా. చాలా ఎంజాయ్ చేసాను.
అజ్ఞాత చెప్పారు…
ఇదిగో రామనాథన్నా!!!
చానా బాగా రాసినావన్నా.....
మాది పులివెందుల..నేను గూడా ముక్కవారిపల్లె లొ నె చదివినా
నువ్వు దీపావళి గురించి చానా బాగా రాసినావు.నేను BITS-PILANI(RAJASTHAN) లొ engineering 4 th year chaduvutunnanu..ఈడ చానా మన్ది తెలుగోల్లు ఉండారు అయినా ఒక్కడు కూడా దీపావళి అని అనరు అందరు దీవాళి అంటానారు..నాకు చానా బాధ గా ఉంది..నువ్వు రాసినది చదివినాక బాగా అనిపించింది..నా మాదిరి ఆలొచించెవాల్లు ఉండారు అని అనిపించింది...
రాధిక చెప్పారు…
టపా లో వుపయోగించిన భాష బాగుంది.అర్దం కాని పదాలను ప్రామాణికం లో చెప్పడం చాలా బాగుంది.ముందు చెప్పినదంతా పిల్ల కాయల మాటల్ల..ముక్తాయింపులో వాడిన భాష పరినితి చెందిన మనిషి వ్యక్తిత్వాన్ని చెప్పినట్టు అనిపించింది నాకు.అలాగె టపా లో మీరు రాసిన [అదే మీరు పొందిన]అనుభవం ఇప్పుడు చిన్నదిగానే అనిపించినా అప్పట్లో అవే పెద్ద విషయాలు.నేను ఇలా ఆలోచించిన సందర్భాలు చాలానే వున్నాయి.మంచి విషయాన్ని మ్రుదువుగా,నవ్విస్తూ చాలా బాగ చెప్పరండి
Dr.Pen చెప్పారు…
రానారె,

ఎంత సక్కగా సెప్తూండావబ్బా! నీ శైలి చూస్తూంటే ఈనాడు లో చదివిన కేతువిశ్వనాథరెడ్డి కథలు గుర్తొస్తున్నాయి.చిన్నప్పుడు మా మేనమామ పని చేసే పల్లెకెళ్ళి విన్న రేడియో అనుభూతులు మళ్ళీ అనుభవించేలా చేయడమే కాకుండా...ఓ మంచి పాట కూడా వినిపించావు.ఇంతకీ ఇప్పుడు నీవు ఎక్కడ ఉంటున్నావబ్బా?
రాధిక చెప్పారు…
మీరు నా బ్లాగులొ రాసిన కామెంటు కి రెప్లెయ్ ఇక్కడ ఇస్తున్నను.పౌర్నమి నాడు ఆటు పోట్లు చాల ఎక్కువ వుంటాయి. కాబట్టి అంతా అలజడిగా వుంటుంది సముద్రం.న మనస్సు కుడా అంత అలజడి గా వుందని చెప్పలని నా వుద్దెస్యం.నా కవితని మెచుకున్నందుకు థాంక్స్ అండి.
spandana చెప్పారు…
బాల్య జీవితాన్ని గుర్తుకు తెచ్చి విచిత్ర అవస్థలో ముంచెంత్తి సంతోషపరుస్తున్న మీకు దన్యవాదాలు.
ఈ స్కూలుకే నేను కూడా 7వ తరగతి తర్వాత పరీక్ష రాయడానికి కడప వచ్చి ముత్తరాసుపల్లెలో మాబందువుల ఇంటికొచ్చి ఒకరాత్రంతా వీధిలైటు వెలుతురులో పక్కింటి వీధి అరుగు మీద చదువుకున్నది గుర్తుకొచ్చింది. నాకు సీటు రాలేదు.
అచ్చం మీలాగే పొద్దున్నే ఎనుములని మేపుకు రావాల్సిన డ్యూటీ నాదే! ఆ కడప స్టేషనులో వచ్చే వుదయం పాటలకోసం రేడియోమీద హక్కుకోసం నేను మా చెల్లీ తగువులాడుకొనేవాళ్ళం.
ఇక ఆదివారం వచ్చిందంటే పోటి ఇంకా ఎక్కువ. నాకేమొ ఎద్దుల మేపే పనిబడేది. దానంత బోర్ నాకు మరోటి వుండెది కాదు. గట్లెంబడి అవి పక్కనున్న చెనిక్కాయ చేలో తినకుండా పగ్గాలు పట్టుకొని ఉత్తినే నిలబడి వుండడమంత శిక్ష మరోటి లేదు. కానీ మీయంత తీవ్రమైన ఆలోచన నేనెప్పుడూ చేయలేదు. సంచీలో రేడియో దాచుకొని తెచ్చుకోవడం, లేదంటే చందమామలో మరో వీక్లీలో తెచ్చుకొని చదువుకోవడం. ఆదివారం గంటసేపు పాటలు ఆ తర్వాత ఓ పెద్ద నాటిక రావడం వాటికోసం వారమంతా ఎదురుచూడటం. తీరా నేను ఎద్దులకాడికి రేదియో తీసుకెల్తానని తెలిసి మా చెల్లి దాన్ని దాచేయడం. "ఈ ప్రసారం ఇంతటితో సమాప్తం మళ్ళి 333.3 మీటర్లు అంటే 900 కిలో హెట్జ్ పై " అన్న మాట వినాలంటే దానితో పాటే మన ఆత్మీయుడు వెళ్ళిపోయినంత భాధ.
చిన్నదనపు జ్ఞాపకాల మత్తుమందు జల్లి తీయటి బాధకు గురిచేశింది మీ బ్లాగు.
--ప్రసాద్
http://blog.charasala.com
kiraN చెప్పారు…
గుర్తింపుపొందటం లక్ష్యంగా పనిచేస్తే దుఃఖమే ఫలితమని, చేతిలోవున్న పనిని బాగాచేయటం నాలక్ష్యంగా వుంటే గుర్తింపు దానంతటదే వస్తుంది.
చాలా మ౦చి మాట చెప్పావు.
నేను కూడా మా గేదెల్ని మేపాను, కానీ చాలా తక్కువ.

- కిరణ్
Myriad Enigmas చెప్పారు…
mee blog chaalaa baagundi andi. mee intro inkaa baagundi, especially the tagline. mee blog choosina tharvatha naakkoda telugu scrip nerchukovalani inspiration vocchesindi. next comment telugu lo post chesthaanu.
Myriad Enigmas చెప్పారు…
ఈ కామెంట్‌ను బ్లాగ్ నిర్వాహకులు తీసివేశారు.
narayana చెప్పారు…
రామూ, జీవితం అనుభూతుల సమాహారం
ఇత్లు నీ ప్రియ స్నేహితుదు నారాయణ
Myriad Enigmas చెప్పారు…
ఈ కామెంట్‌ను బ్లాగ్ నిర్వాహకులు తీసివేశారు.
కొత్త పాళీ చెప్పారు…
ప్రియ రామూ,
ఇప్పుడే మీ భట్టుపల్లె కతలన్నీ తీరిగ్గా ఒక్క బిగిన చదివాను. ఒకే ఒక్క మాట - అద్భుతం! సుమారు నెలకో కత రాస్తున్నట్టున్నారు. ఆలస్యమైనా సరే .. రాయటం మాత్రం ఆపొద్దు ప్లీజ్!
ఆముక్త మాల్యద కొత్త సీరీస్ మొదలు పెట్టాను, చూడండి.
Anangi Balasiddaiah చెప్పారు…
బాగవ్రాసారు చిన్ననతనం గురించి
Bhasker చెప్పారు…
హలో రమానంద్ గారు,
నేను కూడ APRS లొనె చదివాను బీచుపల్లి, మహబూబునగర్ జిల్లా. It supposed to be one of the worst APRS Schools in terms of facilities and one of the best in terms of results. ఇంకా నేను ఐదవ తరగతి నుంచే చెరాను. నెను కూడ ఇదే state of mind లో ఉండే వాడిని. Even I wrote have some of my worst experiences in my scribble, hope soon I can blog them.
One more thing your style is good.
కొత్త పాళీ చెప్పారు…
ఓ కాదరయ్యోవ్, ఏందో గొడవల్లో ఉన్నావంటే ఏందో అనుకున్నా. ఇట్టా పొద్దులో మంచి సుద్దులు రాత్తన్నావనుకోలా. దాసరి కత కొత్త పుట తిరిగింది. ఓ కన్నేసుంచు :-)
అజ్ఞాత చెప్పారు…
Seeing the English comments, i realise this blog is good. unfortunately, i do not know to read or write telugu. May be this is only for those lucky men/women who knows to read this native script.
రానారె చెప్పారు…
మనస్తే. కృతజ్ఞుణ్ణి.

ఈ బ్లాగ్ నుండి ప్రసిద్ధ పోస్ట్‌లు

బయటోళ్లకు జెప్పే కతగాదు

ఇది కత గాదు. వొక్కటంటే ఒక్క మాట. అంతే. బోయోళ్లెంగటసామి గుమ్మనాగని నాయనతో అన్నె మాట. చానా చిన్న మాట. నేను పుట్టక ముందెప్పటిదో చాన్నాళ్లనాటి మాట. భట్టుపల్లె జనాలు వాళ్ల బిడ్డలకూ, బిడ్డల బిడ్డలకూ గూడా చెప్పుకుంటానేవుంటారీమాటను పిట్టకత మాదిరిగా. ఈ మాటను యిని ఫక్కుని నవ్వి మరిసిపోతే పోవచ్చు. అదీ మంచిదే. మరిసిపోకండా గుర్తుబెట్టుకుంటే యింగా మంచిది. ఇంతకూ కతేందంటే ... వొకనాటి పొద్దునపూట భట్టుపల్లెలో ఛఱ్ఱఛఱ్ఱామని గాస్చాండాదంట యండ. ఆ యండలో దోవ పక్కన వొక బండమింద ఒక్కడే కుచ్చోనున్న్యాడంట బోయోళ్లెంగటసామి. గుమ్మనాగని నాయన ఆ దోవన పోతాపోతా యంగటసామిని సూశనంట. గుమ్మనాగడు మా సిన్నప్పుడు మా మడికాడ జీతగాడుగా వున్న్యాడులే. ఆ గుమ్మనాగని నాయన. సూసిన ముసిలోడు గొమ్మునుండకండా, "యేల నాయనా యండలో గుచ్చోనుండావే.." అన్న్యాడంట. దానికి యంగటసామి - తలకాయ గూడా తిప్పకండా, "నువ్వు జెప్పలేదనీ, **గానివి" అన్నెంట. ఇంతేబ్బా కత! పిట్టకొంచెం కూతఘనం అన్నిట్టుగా ఈ పిట్టకతలో తోడుకున్నోళ్లకు తోడుకున్నెంత. అంత యండ కూడా లెక్కలేనంత ఆలాశనలో వుండాడు. బాధలో వుండాడు. ఎవురిమిందనో దేనిమిందనో కోపంలో వుండాడు. యండలో బండమింద క

రాధ కోసం వొగపారి సూడొచ్చు

చిన్నాయనతో తిరగాల్నేగానీ బలే నవ్వుకోవొచ్చు. అంత తమాసాగా మాట్టాడే మనిసి ఇంగెవురూ వుండరేమో. యండాకాలం సెలవలు ఇంగా నలభై రోజులుండాయి. సెలవల తరవాత మనం ఐదోతరగతి. పొద్దన్నే బువ్వాగివ్వా తిని, తీరుబడిగా రోంచేపు పెద్దతోటలో తిరిగి, మజ్జాన్నంగా మూలపల్లెకు బయల్దేరినాం. అప్పిరెడ్డితాతోళ్ల వడ్లమిషన్ కాడ రాయచోటి బస్సెక్కి కుచ్చున్న్యాం. బస్సు సోమారంవడ్డెపల్లె దాటినాఁక చిన్నాయన మా ఇద్దరికీ టిక్కట్ తీసుకున్న్యాడు. నాదీ ఫుల్ టికట్టే. ఆమాటా ఈమాటా మాట్లాడుకుంటా వుండగా బస్సు ఏరు దాటింది. నేను కిటికీవార కూచ్చోని, చెట్లూ కొండలూ యనక్కు పోయేది చూస్తా వుంటి. బస్సు ఏరు దాటి వడ్డెపల్లెలో నిలబడింది. పల్లె మొగసాల తార్రోడ్డు నుంచి పడమటగాపోయే ఒక మట్టిబాటను చూపిచ్చి, "ఈ బాటెమ్మడీ పోతే మూలపల్లె వస్సాది" అన్న్యాడు. రాయచోటికి నేను మస్తుగా పొయ్యిన్యాగానీ అసలు ఆడొక బాటుందనే సంగతే సరిగా చూళ్ల్యా. "నిజ్జంగా?!!!" "నిజ్జంగానే" "ఐతే రాయచోటికెందుకూ? ఈణ్ణే దిగుదాం పట్టు." "ఈడ దిగితే మనం ఎక్కాల్సిన సర్వీసు వొకటే. నటరాజా సర్వీస్." "ఓహో..." "పూర్వం బస్సుల్యాడియ్యి?! అంత

న త్వం శోచితుమర్హసి!

మూడు నెలల క్రితం ఈ రచనను అందంగా ముస్తాబుచేసి ప్రచురించినందుకు ఈమాటవారికి కృతజ్ఞతలు. మాంచి నిద్దట్లో వుండఁగా దవడకింద సురుక్కుమనింది. ముల్లుగర్ర [ 1 ] తో బొడిసినట్టు. దిగ్గున లేసినిలబడబోయి తలుగు [ 2 ] ముందరకాళ్లకు తగులుకోని దభీమని యడంపక్కకు పడిపొయ్‌నా. పెద్దపాటు. నా దవడ కిందినుంచి ఒక గుఱ్ఱపుటీగ యనక్కు తిరిగిసూడకండా అలికిడే లేకండా ఎగిరిపాయ నామింద అలిగినట్టు. ఈగ ఎగిరిపోయినదిక్కు మోరెత్తి [ 3 ] సూద్దామంటే మొగదాట్లో [ 4 ] యిరక్కపోయుండాది నా యనక్కాళ్లలో యడమది. ఈగ కుట్టఁగానే ఆ సురుక్కు నాకు తెలీకండానే దాన్నితోలబొయ్యి యనక్కాలు మొగదాట్లో యిరికించుకున్న్యా. కాలు యనక్కు తీసుకుందామంటే పక్కటెమకల్లో నొప్పి. ఊపిరి బిగబట్టి, నొప్పినీ బిగబట్టి రోంతసేపు నిమ్మళంగా అట్టే పండుకొన్న్యా. యండాకాలం. సాయంత్రం బిగిచ్చిన గాలి - నడిరేతిరి దాఁకా కదల్నేల్యా. మా రామునికి, రాముని పెండ్లానికిగూడా నడిరేయిదాఁక నిద్దరబట్టలా. గాలితోలినా తోలకపోయినా వాళ్లకు అంత తొందరగా నిద్దరబట్టదులే, మొన్నీమధ్యనేగదా మా రామునికి జతకుదిరింది. నడిరేయి దాటినాంక మొగుడూపెండ్లాలిద్దురూ దోమతెర తీసి టార్చిలైటేసి మంచం దిగొచ్చి నాకూ నా జతగాడు కోడె